December, kadootjesmaand! Wat geven ouders hun baby of peuter in de schoen of onder de kerstboom? Het Speelgoedboek van Marianne de Valck, voor eerste hulp bij het kiezen van speelgoed, is natuurlijk een klassieker die in alle kinderhuishoudens thuis hoort. Maar dat is meer een kado voor de ouder. Welk speelgoed is het beste voor een kind?

Spelen is ontwikkeling

Spelen is onlosmakelijk verbonden met een gezonde ontwikkeling van kinderen op allerlei gebied, waaronder emotionele en sociale ontwikkeling, mentale gezondheid, taalvaardigheid en gedrag in het algemeen. Goed samenspel van het kind en de ouders bevordert die ontwikkeling en is dus heel belangrijk.

Speelgoed speelt bij het samenspelen een belangrijke rol: het dient als gezamenlijk aandachtspunt. Dat helpt bij het ontwikkelen van vaardigheden. Hoe meer controle een kind heeft over het materiaal, des te meer het kind leert.

De reactie van de moeder tijdens het spelen heeft veel invloed op de ontwikkeling van het kind. Als moeders snel en positief reageren op hun kind, ontwikkelt het taalvermogen van de kinderen zich beter. Kinderen zijn onderzoekender als moeders emotioneel beschikbaar zijn, vergeleken bij moeders die wel fysiek in de buurt zijn maar met andere dingen bezig (implicerend dat ze minder aandacht hebben voor hun kind). Kortom, de mate waarin een moeder met haar kind communiceert is enorm belangrijk voor de ontwikkeling en een deel van die communicatie gebeurt via speelgoed. Goed speelgoed is dus speelgoed waarmee ouder en kind goed kunnen samenspelen.

Scherm-media: negatief effect

Hoe meer ‘schermmedia’ (TV, computer, iPad) zich in de omgeving van een kind bevinden, des te minder positief contact er is tussen ouder en kind. Dat is niet goed voor de ontwikkeling van het kind. Het gebruik van schermmedia door kinderen neemt toe, deskundigen zijn hier bezorgd over. Ook bij driedimensionaal speelgoed is er een verschuiving van fysieke naar elektronische speeltjes voor peuters. Wat voor effect heeft dit op het spel en de ontwikkeling van de kinderen?

En elektronische speeltjes?

Om deze vraag te beantwoorden, keken Canadese onderzoeksters naar kinderen van 16 tot 24 maanden oud en hun moeders, terwijl ze samen speelden met diverse speeltjes. Deze bestonden uit drie sets speelgoed met vergelijkbare functie: een boek versus een elektronisch boek met een poppetje met extra functies, een ‘gewone’ boerderij-set versus elektronische dieren met licht en geluid en een ouderwetse blokkendoos versus eentje die met flitslicht en muziek aangaf of het blok correct geplaatst was. Met deze speeltjes werden drie typen spel gespeeld: spel met taal (boek), cognitief spel (blokken sorteren) en fantasiespel (boerderijdieren). Het spel van moeder en kind werd beoordeeld op verschillende punten, waaronder affectie, mate van snel en positief reageren, aanmoediging en onderwijzen.

Elektronisch speelt minder goed

De conclusie van het onderzoek was: moeders en kinderen spelen minder goed met elektronisch speelgoed. En minder goed spelen betekent: minder goede ontwikkeling van het kind. Driedimensionaal elektronisch kinderspeelgoed heeft dus hetzelfde negatieve effect op de ouder-kindrelatie als schermmedia. De onderzoekers vinden het belangrijk om ouders/verzorgers voor te lichten over het grote belang van sociale interactie tussen hen en het kind. Dit kan een belangrijke steun zijn bij de ontwikkeling van jonge kinderen in achterstandssituaties. Een tip dus voor sinterklaas en de kerstman: spelen gaat het best met niet-elektronisch speelgoed èn een volwassene samen.

Marianne De Valck, 2006. Het Speelgoedboek. Eerste hulp bij het kiezen van speelgoed. Tweede druk. Uitgeverij SWP, ISBN 978 90 6665 712 0

M.B. Wooldridge en J. Shapka, 2012. Playing with technology: Mother–toddler interaction scores lower during play with electronic toys. Journal of Applied Developmental Psychology 33, pp. 211–218.

Dit artikel door Brecht Daams is in december 2015 gepubliceerd in BabyWereld, vaktijdschrift voor de babybranche.