Overvloed is tegenwoordig overal, zodat luxe onderhand gewoon is geworden. Maar bij voedingsmiddelen en hun verpakking wordt nog wel duidelijk onderscheid gemaakt tussen gewone en luxe producten.
De verpakking maakt daarbij het onderscheid. Zo kan de consument aan de verpakking al zien welke kwaliteit hij koopt.
Luxe is volgens Van Dale ‘weelde, overvloed’, en weelde is onder andere de ‘omstandigheid dat men meer dan het strikt nodige heeft’. Dat veronderstelt dat men ‘het strikt nodige’ al wel heeft. Ofwel, aan de basisbehoeften moet eerst zijn voldaan voordat er sprake kan zijn van luxe.
Dit is een interessant punt. Wat heeft een verpakking strikt nodig, voordat er sprake kan zijn van luxe extra’s? Vanuit ergonomisch oogpunt is handig in gebruik of gebruiksgemak een basisbehoefte. Effectiviteit, efficiëntie en veiligheid staan daarbij voorop. Een onhandig product is moeilijk luxe te noemen.
Kijk, deze parfumfles (zie foto) heeft een gekartelde dop. Daarmee laat de dop de gebruiker weten: ik ben een draaidop, draai mij! In de ergonomie noemen we dat een gebruikshint. Door de vorm ontlokt het product vanzelf de juiste gebruikshandeling aan de gebruiker. Helaas is de gebruikshint in dit geval misleidend. Je kunt draaien tot je een ons weegt, maar om de dop van de fles te halen moet je trékken.
Hoe werkt vervolgens het spuiten van een bepaalde hoeveelheid parfum? De spuitkop is plat, je kunt wel zíen hoe je je vinger moet positioneren, maar je kunt het niet voelen. Het is niet eenvoudig om op het zicht te richten en bovendien kost dat meer tijd en werkt het niet voor slechtzienden en blinden. Hier wordt dus geen fysieke gebruikshint gegeven, waar deze wel nodig is voor een efficiënt en effectief gebruik van de verpakking.
Deze parfumverpakking, die er op het eerste gezicht luxe uitziet, is onvoldoende gebruiksvriendelijk. De onhandige verpakking past niet bij de luxe uitstraling. De verpakking is dan ook niet echt een luxe verpakking, omdat hij niet voldoet aan de basisbehoefte.
Het flesje geconcentreerde limonadesiroop (zie foto) nodigt juist wel uit om het op de bedoelde manier te openen: de insnoering is een gebruikshint om het flesje goed vast te pakken en de uitstekende rand van het deksel zegt: wip mij op! Wat openen betreft voldoet deze verpakking wél aan de basisbehoeften van de gebruiker. Daarmee is de limonadesiroop-verpakking luxer dan de parfumverpakking.
Maar … op de achterkant van de verpakking staan zulke kleine lettertjes dat ik die, met mijn leesbril op, niet kan ontcijferen. Dan maar met een loep: ‘Geschikt voor kinderen vanaf 4 jaar. Niet onverdund drinken’. Dat is belangrijke, maar helaas onleesbare informatie. Een echt luxe verpakking moet gemakkelijk leesbaar zijn zonder loep.
Het mag duidelijk zijn, een werkelijk luxe verpakking oog niet alleen luxe, maar biedt ook gebruiksgemak. Luxe en handig gaan heel goed samen, maar dat gebeurt niet vanzelf. Daar moet wel aandacht aan worden gegeven.
Dit artikel van Brecht Daams verscheen eerder in het tijdschrift Verpakken, magazine voor verpakkingsprofessionals, 2015 nr. 4.
Meer informatie over het ontwerpen van ergonomische verpakkingen is te vinden in:
B. Daams, 2011. Productergonomie, ontwerpen voor nut, gebruik en beleving. Deel 1. Laren, Uitgeverij Undesigning.
