Ons visuele systeem kan zo goed beweging registreren, dat het zelfs beweging ziet als het er niet is. Zoals in deze afbeelding. In deze ‘snake illusion’ van A. Kitaoka lijken de slangen te draaien, maar dat is niet zo. Zie de verklaring van Kitaoka voor deze ‘peripheral drift illusion’. Bron van de afbeelding: website met meer slangenillusies van Kitaoka.
Illusies zoals deze worden vaak gezien als vreemde afwijkingen van het visuele systeem, maar in feite helpen ze juist inzicht te krijgen in de opvallend goede werking ervan (Adelson, 2000).
Een andere illustratieve illusie wordt veroorzaakt door een fenomeen dat ‘kleurconstantie’ wordt genoemd. De mens heeft de neiging kleur als relatief constant te interpreteren bij veranderende omstandigheden, zoals bij verschillende verlichting en kijkhoek. De hersenen verrekenen automatisch een veranderde situatie. Zodoende ‘zien’ we dat een object in de schaduw dezelfde kleur heeft als in de zon, al is de werkelijke kleurwaarde verschillend.
Door kleurconstantie kan het ook gebeuren dat een kleur die fysisch hetzelfde is, in een bepaalde situatie door de hersenen geïnterpreteerd worden als een duidelijk andere kleur. Dit wordt geïllustreerd door het dambord van Adelson:
Vlak A en B lijken verschillend van kleur, maar ze zijn gelijk. De hersenen corrigeren automatisch voor de schaduw van de cylinder, ze interpreteren de lichtst-gekleurde tegel in de schaduw daarom als een lichtere kleur dan de donkerste tegel in het licht. Uitleg en bron van de afbeelding: checker shadow illusion, uitleg in het Nederlands: dambord van Adelson.
Meer illusies op het gebied van licht/donkerwaarneming, met veel uitleg, is te vinden in Light Perception and Lightness Illusions, een artikel van Adelson (2000) over diverse visuele illusies. Zie ook de aparte pagina met bewegende lichtillusies. [eng]
Tactiele en auditieve illusies
De hierboven genoemde illusies zijn allemaal visueel. Illusies kunnen echter ook tactiel en auditief zijn. Zie voor diverse voorbeelden Wikipedia, lemma ‘tactile illusion‘ en lemma ‘auditory illusion‘.
Links
Andere visuele illusies zijn te vinden via de volgende links:
Diverse visuele illusies gemaakt door A. Kitaoka. [eng]
Nog meer visuele illusies, van de website www.scientificpsychic.com. [eng]
Overzicht van visuele illusies van Van Hout Optiek.
Hulpmiddelen om optische illusies te kunnen waarnemen (o.a. omkeerbril onder/boven en links/rechts, en vaas met gezicht). [eng]
Nou, nog één peripheral drift illusion dan, omdat ‘ie zo mooi beweegt. ‘Rollers’, ook van meneer Kitaoka.
Literatuur
Adelson, E.H., 2000. Lightness Perception and Lightness Illusions. Chapter 24 in: The New Cognitive Neurosciences, 2nd ed., M. Gazzaniga, ed. Cambridge, MA: MIT Press, pp. 339-351.
Kitaoka, A. en Ashida, H., 2003. Phenomenal Characteristics of the Peripheral Drift Illusion. VISION, 15 (4), pp. 261-262.
